عنون : 

مقاله سلامتی تن و روان

 

فهرست

 

سلامتى تن و روان 

مقدّمه 

فصل نخست : شناخت انسان 

تن: 

نفس: 

روان: 

مقام اوّل: 

مقام دوم: 

مقام سوم: 

فصل دوم: شناخت نفس و روان 

1 ـ نفس و شئون آن 

نبات: 

حيوان: 

انسان: 

اوّل: 

دوم: 

سوم: 

قواى پنجگانه: 

وهم و خيال: 

عقل: 

انواع نفس 

نفس امّاره: 

نفس مطمئنّه: 

2 ـ منِ اصلى 

3 ـ منِ مجازى 

1 ـ شهوات 

1 ـ حرص: 

2 ـ هراس: 

3 ـ غم: 

2 ـ قياسها 

3 ـ كينهها 

داستانى درباره منِ مجازى و منِ اصلى 

4 ـ عوارض زندگى در منِ مجازى 

1 ـ اضطراب 

2 ـ تعلّق خاطر 

ثانياً: 

ثالثاً: 

3 ـ بينش غلط 

4 ـ تنوّعطلبى 

5 ـ يأس 

6 ـ افسردگى 

7 ـ ترس 

8 ـ تضاد و تشتّت خاطر 

9 ـ رذايل اخلاقى 

5 ـ غرايز 

6 ـ فطرت 

فطرت و رابطه هستى با خدا 

1 ـ خصوصيت اين نزول، نزول به تجلّى است: 

]به او مىگويند: 

حكايت سرپاتك هندى 

7 ـ عقل 

1 ـ عقل نظرى: 

2 ـ عقل كلّى: 

جزئى: 

كُلّى: 

فصل سوم : بهداشت و سلامتى 

1 ـ آشنايى با بهداشت و سلامتى 

2 ـ بهداشت خانواده 

اوّل ـ مشاوره 

مقدّمه 

ژن و كروموزوم چيست؟ 

بيماريهاى ژنتيك 

جهش يا موتاسيون چيست؟ 

ناهنجاريهاى مادرزادى 

مشاوره ژنتيك 

1) ازدواج فاميلى 

2) ازدواج زوجين غير فاميل 

3) اقدامات پيش از آبستنى 

4) بررسيهاى زمان آبستنى 

5 ـ بررسيهاى موقع تولد 

موارد مطالعه كروموزومى 

موارد بررسيهاى كروموزومى 

سن والدين 

عقب ماندگى ذهنى 

عقبماندگى ذهنى چيست؟ 

سطوح عقبماندگى 

1. خفيف: 

2. متوسط: 

3. شديد: 

4. عميق: 

ملاكهاى رشد طبيعى 

دوم ـ ازدواج 

شرايط پيش از ازدواج 

1 ـ تفاهم و اشتراك نظر 

2 ـ علاقه و محبّت 

3 ـ پرهيز از ازدواجهاى تحميلى 

4 ـ هماهنگى بينش 

5 ـ اختلاف سنّى 

6 ـ برخورد با مسائل آينده زندگى 

7 ـ مسائل اقتصادى 

8 ـ مسائل خانوادگى و محيطى 

9 ـ جهيزيه و مهريه 

10 ـ مراسم عقد و عروسى 

سوم ـ روابط خانواده 

ارزشها 

2 ـ محبّت 

3 ـ گذشت 

ثانياً: 

ثالثاً: 

نتيجه 

چند توصيه براى حفظ عشق و محبت در محيط خانه و خانواده 

چهارم ـ كودك 

1 ـ محيط خانواده 

2 ـ رفتار و يادگيرى 

3 ـ ارتباط والدين با كودك 

محبت والدين 

انتظارهاى والدين 

ارج نهادن به شخصيت كودك 

4 ـ محيط نامتعادل در خانواده 

نبودن الگوى خوب والدين براى فرزند 

مشكلات رفتارى والدين با يكديگر 

هماهنگ نبودن والدين در ارتباط با كودك 

مشكلات رفتارى والدين با كودك 

5 ـ شخصيت عصبى 

عكس العمل اوّل: 

هماهنگىسه نوع واكنش در عكس العمل اوّل داريم: 

عكس العمل دوم: 

نتيجه اين موضعگيريها 

مشكل اوّل: 

مشكل دوم: 

نتيجه كلّى 

3 ـ بهداشت و سلامتى بدن: 

اوّل ـ تغذيه 

آداب و احكام غذا خوردن 

چربىها 

مواد قندى 

پروتئينها 

پروتئينهاى حيوانى: 

پروتئينهاى گياهى: 

ويتامينها 

ويتامين a 

ويتامين d 

ويتامين c 

ويتامين b 

مواد معدنى 

كلسيم 

فسفر 

آهن 

روى 

فلوئور 

يُد 

مس 

دوم ـ بهداشت و پيشگيرى 

1 ـ پاكيزگى 

2 ـ بهداشت دهان و دندان 

پلاك دندانى: 

پيشگيرى از پوسيدگى دندان: 

مسواك كردن دندانها: 

بوى دهان: 

3 ـ بهداشت آب و هوا 

بهداشت آب 

بيماريهاى ناشى از كمبود املاح در آب 

گواتروكرتينيسم: 

بيماريهاى عروقى، قلبى و مغزى: 

پوسيدگى دندان: 

بيماريهاى ناشى از افزايش املاح در آب 

نوزاد كبود: 

فلئوروزيس دندان: 

مسموميت با فلزات: 

سختى آب 

بيماريهايى كه توسط آب منتقل مىشوند 

بهداشت هوا 

اثرات آلودگى هوا بر سلامتى 

4 ـ سيگار و اعتياد 

قهوه و چاى 

5 ـ پيشگيرى از بيماريها 

چاقى 

بيماريهاى قلبى و عروقى 

سرطانها 

سوم ـ ورزش 

نرمش: 

استقامت 

تشخيص ميزان ضربان هنگام تمرينها 

توجه: 

انعطافپذيرى 

قدرت 

زمان و دفعات تمرين 

حركات كششى و گرمكننده 

4 ـ بهداشت و سلامتى روان: 

اوّل ـ مقدّمه و تعريف 

دوم ـ نشانههاى هشداردهنده بيماريهاى روانى 

سوم ـ بيماريهاى روانى 

بيماريهاى اصلى يا پسيكوزها 

1 ـ كنارهگيرى 

2 ـ تجزيه و انفكاك 

3 ـ اختلالات پارانوئيدى و هزيان 

4 ـ ناهنجاريهاى ادراكى 

نوروزها 

اختلالات شخصيتى 

بيماريهاى روانى دوران كودكى 

بيماريهاى دوران سالمند 

بيماريهاى روان ـ تنى 

مشكلات قبلى: 

فشار خون: 

سرطانها: 

سردرد: 

حساسيت و آسم: 

اختلالات گوارشى: 

فصل چهارم : مسائل زندگى 

1 ـ خانواده 

2 ـ ارتباط با ديگران و هستى 

آيا در هستى بدى وجود دارد؟ 

توجه دقيق به افراد 

توجه دقيق به خود 

توجه افراد به ما 

تكليف ما چيست؟ 

3 ـ مال و رزق 

انواع رزق: 

ب ـ رزق جان 

4 ـ غم و شادى 

5 ـ آزمايشهاى دنيايى 

مقدّرات پروردگار 

شرور 

6 ـ شغل 

انتخاب شغل 

شغل; به عنوان يك تكليف 

مشغله زياد 

علاقهمندى به كار 

تقسيم كار روزانه 

بازنشستگى 

ابعاد مختلف زندگى 

راه و رسم مشخص زندگى 

بينش صحيح و چشم حقبين 

تكليف الهى 

در بندگى به چه چيزى مىرسيم؟ 

فصل پنجم : موانع رشد كمال 

مقدّمه 

1 ـ هواى نفس 

2 ـ تعلّقات 

نتايج زيانبار تعلّقات 

1 ـ ارتباط وهمى: 

2 ـ حرص و هراس: 

3 ـ غم: 

4 ـ عشق مجازى: 

5 ـ نداشتن آخرت: 

3 ـ وهم و خيال 

وهم 

خيال الهى 

4 ـ سوء ظن و بددلى 

5 ـ مدح و ستايش 

6 ـ عُجب 

آفات عجب 

درمان عجب 

7 ـ كِبر و تكبّر 

درمان كبر 

تواضع 

8 ـ ذلّت و حقارت 

9 ـ حبّ جاه و خودپسندى 

عوارض حبّ جاه 

درمان حبّ جاه 

10 ـ آمال و آرزوها 

12 ـ حسد 

13 ـ سستى در عمل 

14 ـ دروغ 

دروغ در گفتار: 

دروغ در عمل: 

دروغ در اخلاق: 

15 ـ غيبت 

16 ـ عيبجويى 

17 ـ ريا 

انواع ريا 

انواع ديگر ريا 

18 ـ حجابهاى ظلمانى 

حجاب ميان انسان و خدا 

19 ـ حجابهاى نورانى 

20 ـ خروج از حجابها 

خلاصه راههاى خروج از حجابهاى ظلمانى 

1 ـ غفلت از مقصد: 

2 ـ توجه ناقص (= عبوديت ناقص): 

3 ـ عبوديت كامل: 

فصل ششم : مراتب رسيدن به كمال و حقيقت 

مقدّمه 

1 ـ مرتبه طلب 

مراتب طلب 

دوام طلب 

موانع طلب 

نشانههاى طلب 

مجاهدت در راه طلب 

كمك گرفتن از علم و صبر در راه طلب 

2 ـ مرتبه بيدارى 

چگونه بيدارى را جايگزين غفلت كنيم؟ 

تبديل خودمحورى به خدامحورى 

پيمودن راه با نور بيدارى 

ابن الوقت بودن 

مركب راه 

نتايج بيدارى 

1 ـ توجه به كمال خداوندى: 

2 ـ شوق رسيدن به كمال: 

3 ـ حضور قلب: 

3 ـ مرتبه تزكيه نفس 

پاكيزگى ظاهر: 

پاكيزگى جوارح و اندام: 

پاكيزگى دل: 

پاكيزگى سرّ دل: 

عبوديّت 

مراحل سير بندگى در قرآن كريم 

يقين 

مرتبه اوّل: 

مرتبه دوم: 

مرتبه سوم: 

ايمان و تقوا 

اخلاص 

اخلاص در گفتار 

اخلاص در پندار 

اخلاص در عمل 

اخلاص در عبوديّت 

نيّت 

حُسن خلق 

نتيجه حسن خلق 

صبر 

رضا 

مرتبه اوّل: 

مرتبه دوم: 

مرتبه سوم: 

شكر 

شكر با نيّت: 

شكر با زبان: 

شكر در عمل: 

قناعت 

توكّل 

زهد 

خوف و رجا 

كلام و سكوت 

ترك تكلّف 

رعايت حقوق ديگران 

تكليف الهى 

ابزار چيست؟ 

ابزار ناپسند 

تكليف چيست؟ 

4 ـ تحوّل احوال 

حالات قلب 

حكومت قلب محجوب 

حكومت قلب تطهير يافته 

حضور قلب 

تشتّت خاطر: 

تعلّق خاطر: 

رسيدن به حضور قلب 

دريافتها از جانب پروردگار و تجلّى انوار 

نتيجه دريافتها و تجلى انوار 

برخورددارى از حيات طيّبه 

چگونه به حيات طيّبه مىتوان رسيد؟ 

واردات قلبى 

واردات قلبى از نوع كشف صورى 

اسماى حُسنا 

اسم نور 

اسم بصير 

اسم عليم 

اسم جميل 

اسم ربّ 

5 ـ مرتبه عشق 

تعريف عشق 

انواع عشق 

عشق به غير خدا 

تحصيل عشق 

دريافت عشق 

حال و مقام 

نشانههاى عشق حقيقى 

6 ـ مرتبه حيرت 

7 ـ مرتبه فنا 

فصل هفتم : معنويات 

1 ـ توحيد 

سفرهاى انسان 

اوّل ـ سفر از خلق به حق: 

دوم ـ سفر از حق به سوى حق: 

سوم ـ سفر از حق به سوى خلق: 

توحيد در ذات: 

توحيد در صفات: 

توحيد در افعال: 

توحيد در عبادت: 

چند نكته 

شرك در ذات خدا: 

شرك در صفات خدا: 

شرك در افعال خدا: 

شرك در عبادت: 

2 ـ دانش 

علم حصولى: 

علم حضورى: 

تعريف علم: 

علم مذموم: 

علم نافع: 

نتيجهگيرى 

3 ـ قرآن 

4 ـ مذهب 

5 ـ تسبيح، دعا و فكر 

تسبيح: 

بندگى: 

ذكر: 

آداب دعا: 

6 ـ نماز 

آثار نماز 

ذكر الله الاكبر 

سجده 

سوز و اشك 

9 ـ خلوت، تهجّد و سحرخيزى 

خلوت عام: 

خلوت خاص: 

تهجّد: 

نماز شب: 

10 - مطالعه و مراقبه 

 

 

 

مقدّمه

آنچه در كتاب حاضر آمده، حداقل معارفى است كه براى رسيدن به يك راه و رسم مشخص در زندگى مورد نياز است.

انسان، كه نقطه اوج آفرينش است، بايد راه و رسم رسيدن به مقام اصلى خود را بداند و براى رسيدن و شدن تلاش كند.

كتاب حاضر، اين راه و رسم را نشان مىدهد تا ان شاء الله در عمل نيز به آن رسيم.

لازم به ذكر است كه در اين كتاب، سعى شده است تا حتى الامكان، اصالت و خلوص نوشتهها طورى باشد كه از هرگونه كجفهمى و انحراف به دور باشد و در نتيجه، خواننده نيز به بصيرتى در پناه نور و خلوص دست يابد.

بنابراين، از هيچ نوع گرايش خاصّى، جز شرع و عقل و منطق پيروى نشده است.

همچنين، سعى شده است تا جايى كه در توان بوده، از مشهورترين آيات قرآنى، احاديث، اشعار، سخنان ائمّه و اوليا، استفاده شود و بنابراين، توصيه مىشود در خواندن كتاب، حوصله داشته باشيم و چند بار آن را بخوانيم و با آن مأنوس شويم و حتى الامكان به نوشتهها تسلط يابيم و بيشتر جملات را حفظ كنيم; چرا كه مطالب كتاب، بيشتر مطالب فطرى و قلبى است و كمتر به مسائل ذهنى پرداخته است و بحثهاى فطرى و عقلى رسيدن و شدن هستند، نه ذهنيات و اطلاعات صرف.

از اين رو، توصيه مىشود كتاب را به عنوان سرگرمى و با سرعت نخوانيم، بلكه با حوصله، دقت و صرف وقت و به تكرار بخوانيم و سرانجام به پياده كردن مطالب آن در زندگى روزمره بپردازيم تا ان شاء الله به هدف اعلاى حيات دست يابيم.

فصل نخست : شناخت انسان

انسان از تن، نفس و روان به وجود آمده است.

تن:

وجه مادى انسان است كه عين حيات نيست.

امّا وقتى كه روح به آن تعلق مىگيرد، ديگر مادّه صِرف نيست، بلكه كالبدى حيات يافته است كه با مادّه، تفاوتى اساسى دارد.

بعد از اين كه روح به بدن ملحق شد، درست مانند دو آينه، مقابل يكديگر قرار مىگيرند و به هم آميخته مىشوند، و در اين وضعيت، ديگر جسم و روح را از همديگر جدا نمىدانيم.

درست است كه بدن و روح، جداى از هم بودهاند، اما وقتى به همديگر تعلق مىگيرند ديگر نبايد فكر كنيم كه بدن و روح، مثل مرغ در قفس تن است، بلكه روح با حقيقت مادّه، در هم مىآميزد.

نفس:

مجموعهاى است كه ناشى از مجاور شدن روح با تن، به وجود مىآيد و بيشتر، منظور ما در اين كتاب، خواستهاى انسان در رابطه با تن و نفس است، و به عبارت ديگر، منظور، منِ مجازى است كه در فصل آينده از آن، بحث خواهد شد.

روان:

گوهر اصلى انسان است كه در مرحله نهايى خود، مىتواند حتى بدون ابزار يا واسطه (ى بدن) معنى داشته باشد و اين، همان منِ اصلى است.

بنابراين، به نظر مىرسد كه انسان، سه مرتبه يا سه مقام دارد:

مقام اوّل:

مقام روح (= روان) كه قبل از دنياست:

(لقد خلقنا الإنسان فى أحسنِ التّقوي

م)]كه[ براستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم.

، كه وجه الهى انسان و مقام اصلى اوست.

مقام دوم:

مقام دنيوى و تنزل يافته و مادّى او، كه انسان در اين مقام، در حجاب تن و نفس است.

مقام سوم:

مقامى است كه انسان بايد به آن برسد و آن، مقام اصلى، يا مقام روح است.

فصل دوم: شناخت نفس و روان

1 ـ نفس و شئون آن

نفس، از ديدگاه تحليل علمى، به سه جزء تقسيم مىشود:

نفس نباتى، نفس حيوانى و نفس انسانى.

نبات:

عبارت است از:

مادّه + نفس نباتى.

حيوان:

عبارت است از:

مادّه + نفس نباتى + نفس حيوانى.

انسان:

عبارت است از:

مادّه + نفس نباتى + نفس حيوانى + نفس انسانى.